ულამაზესი თეთრი ფუმფულა ბეწვითა და ”მომღიმარი” სახის გამომეტყველებით –  სამოედი.

სამოედი

ძაღლის ჯიში:                                                    სამოედი

სხვა სახელი:                                                      ბელკიერი, სამოედური ძაღლი,                                                                                                                                                        ნენეტური ლაიკა

მეტსახელი:                                                          სმაილი (ქართ: ღიმილაკი, სიცილაკი)                                                                                                                                          სემი

წარმომავლობა:                                                 ჩრდილო-დასავლეთ რუსეთი,                                                                                                                                                        დასავლეთ ციმბირი

ფერი:                                                                         თეთრი, კრემისფერი, ღია ყავისფერი

სიმაღლე:                                                              აკკ*-ს სტანდარტი: ხვადი – 53 – 60 სმ                                                                                                                                                                                  ძუ – 48 – 53 სმ                                                                                                                                              ბკკ**-ს სტანდარტი:   ხვადი – 51 – 56 სმ                                                                                                                                                                                 ძუ – 46 – 51 სმ

წონა:                                                                          ხვადი – 23 – 30 კგ                                                                                                                                                                                 ძუ – 17 – 25 კგ

სიცოცხლის ხანგრძლივობა:                      12 – 16 წელი

აკკ * – ამერიკული კენელ კლუბი

ბკკ ** – ბრიტანეთის კენელ კლუბი

წარმოშობის ისტორია: 

სამოედი მიეკუთვნება შპიცების ჯგუფს და წარმოადგენს ძაღლის იმ ჯიშს, რომლის სახელიც მომდინარეობს ციმბირში მცხოვრები სამოედების ტომისაგან. ამ მომთაბარე, ჩრდილოეთის ირმების მწყემსმა ტომმა გამოიყვანა ფუმფულა, თეთრი ფერის ძაღლები იმისათვის, რათა მათთთვის დახმარება გაეწიათ ირმების ჯოგების მწყემსვისას და სამოედებს ასევე იყენებდნენ მარხილის სათრევად. აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ როალდ ამუნდსენმა სამხრეთ პოლუსზე მისი პირველი ექსპედიციისას დაიხმარა მარხილის ძაღლების ჯგუფი, რომელთა წინამძღოლიც იყო სამოედი, სახელად ეტა. უკანასკნელ ხანებში ჩატარებული ძაღლის ამ ჯიშის დნმ-ის ანალიზის შედეგად, სამოედი შევიდა 14 უძველეს ძაღლის ჯიშთა სიაში, რომელშიც ასევე შედიან ციმბირული ჰასკი, ალასკური მალამუტი, ჩაუ-ჩაუ და 10 სხვა ჯიში. სამოედის ჯიში სულ მცირე, 3000 წლის მოშენებული და გაწვრთნილია. ევროპაში სამოედებს მეორენაირად ”ბელკიერებს” უწოდებენ.

ქცევა და ხასიათი:

სამოედი ძალზე სიცოცხლისუნარიანი და ენერგიული ჯიშია. მისი მეგობრული ბუნება ძაღლის ამ ჯიშს ცუდ მოდარაჯე ძაღლად აქცევს. იშვიათია სამოედი იყოს აგრესიული, თუმცა მათი ყეფისადმი მიდრეკილებით, როდესაც ვინმე უახლოვდება მათ ტერიტორიას, სამოედები შეიძლება კარგ მეთვალყურე ძაღლებად ჩამოყალიბდნენ.

სამოედები შესანიშნავი კომპანიონები არიან, თუმცა იციან ოჯახში ერთი ადამიანის გამორჩევა და მისი განსაკუთრებით შეყვარება. მიუხედავად ამისა, ისინი მოსიყვარულენი რჩებიან ოჯახის სხვა წევრების, განსაკუთრებით კი ბავშვების მიმართ და სიბერის პერიოდშიც კი ინარჩუნებენ თამაშის სიყვარულს.

როცა სამოედი მოიწყენს, შეიძლება დაიწყოს თხრა; იგი თხრის ორმოს და შიგ გასაგრილებლად წვება. მისი, როგორც მარხილის ძაღლის წარმომავლობის წყალობით, გაუწვრთნელ სამოედს არ ექნება არანაირი პრობლემა პატრონის გვერდზე გაყოლის ნაცვლად, მისი თავისივე საბმელით წათრევისა, ამიტომ აუცილებელია მისი სწორად გაწვრთნა, განსაკუთრებით კი იგი უნდა გადაეჩვიოს გაწევას, როცა საბელმობმულია. სამოედის პატრონი დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ მისთვის სათანადო პირობების შექმნას შეძლებს.

ბავშვებთან თამაშის დროს, შეიძლება ასევე თავი იჩინოს სამოედის, როგორც მწყემსი ძაღლის ინსტინქტმა და ამ დროს ის შეეცდება, ბაშვები შეაბრუნოს და სხვა მიმართულებით წაიყვანოს. სამოედს ესაჭიროება ხანგრძლივი, ყოველდღიური ვარჯიში, რადგან აქტიური მუშა ძაღლია და თან ფიზიკურად ძალზედ ძლიერია. თავნება ხასიათის გამო, იგი ძნელი გასაწვრთნელია, თუმცა თავისი სამუშაო გამოცდილების წყალობით, შეუძლია დაიჭიროს გადაგდებული ნივთები, ირბინოს და იყეფოს. უმჯობესია, თუკი მის ენერგიას რაიმე სამუშაოს ან მოქმედების შესასრულებლად წარვმართავთ. სამოედის წვრთნა უნდა დაიწყოს ადრეული ასაკიდანვე და პატრონიც მომთმენი უნდა იყოს წვრთნის პერიოდში.ვარჯიშის ნაკლებობის შემთხვევაში, სამოედი შეიძლება დაითრგუნოს და დაიწყოს ნივთების ღეჭვა, მტვრევა და სხვაგვარი მავნებლობა, ამიტომ ნუ დატოვებთ მას დიდხანს სახლში მარტო.

ძაღლის ამ ჯიშისათვის დამახასიათებელია სახის ფხიზელი და მხიარული გამომეტყველება, როდესაც ზრუნვას იგრძნობს, სამოედი პირის კუთხეებს მაღლა სწევს და სასაცილო გამომეტყველებას იღებს, რის გამოც მას აქვს მეტსახელები:  ”სემის ღიმილი” და ”მომღიმარი” ძაღლი.

Smiley

მოვლა: 

სამოედს შეუძლია იცხოვროს ბინაში, თუკი ექნება ვარჯიშის საშუალება. საკმარისი იქნება, თუკი შეეძლება პატარა ეზოში ყოველდღე სირბილი, ასევე ხანგრძლივი, სწრაფი სიარული სეირნობისას. უნდა გაკონტროლდეს მისი წონაც, რადგან ამ ჯიშს სიმსუქნისკენ აქვს მიდრეკილება.

იმის გამო, რომ სამოედს აქვს სქელი, ორმაგი ბეწვი, რომელიც არქტიკულ ყინვას უძლებს, მას უჭირს ცხელი კლიმატის ატანა, ამიტომ ყურადღება უნდა მიექცეს იმას, რომ ზედმეტად არ მოხდეს მისი ვარჯიში თბილ ამინდში.

სამოედს მთელი წლის განმავლობაში სცვივა ბეწვი, თუმცა წელიწადში ორჯერ ბღუჯა-ბღუჯად ჩამოსდის თივთიკი, რომელიც ძალზე ადვილად ეკრობა ნაჭერს და ფარფატებს ჰაერში, ამიტომ მის ბეწვს სჭირდება რეგულარული მოვლა. სამოედის ფუმფულა ბეწვი ხშირად, თითქმის ყოველდღე უნდა დაივარცხნოს, რათა თავიდან ავიცილოთ ბეწვის მოთელვა და კვანძები. აღსანიშნავია ის, რომ ხვადების ბეწვი კისრის ირგვლივ უფრო ხშირი და ფუმფულაა, ვიდრე ძუების. ბანაობა არ არის აუცილებელი, რადგან სამოედის თეთრ ბეწვს ჭუჭყი თითქმის არ ეკარება. დროდადრო საჭიროა მისი გასუფთავება მშრალი შამპუნით და უსუნო ტალკის ფხვნილით.

სამოედს არ სჭირდება საგანგებო კვება, თუმცა განსაკუთრებულად უყვარს თევზი.

ჯანმრთელობა:

სამოედს შეიძლება დაემართოს მემკვიდრული დაავადებები, როგორიცაა:

მემკვიდრეობითი გლომერულოპათია – თირკმლის დაავადება (უკმარისობა), რომელიც უფრო მწვავედ ემართებათ ხვად სამოედებს.

მემკვიდრეობითი ნეფრიტი – თირკმლის ანთებითი დაავადება.

შაქრიანი დიაბეტი – ემართებათ შუა ხნის სამოედებს. ამ დიაგნოზისათვის ძაღლის საშუალო ასაკი 7 წელია. დაავადების გამომწვევი მიზეზია პანკრეასის (კუჭქვეშა ჯირყვლის) ქრონიკული ანთება. ამ დაავადების დაძლევა შესაძლებელია ინსულინის რეგულარული ინექციით.

პროგრესირებადი რეტინალური ატროფია – რეტინის პროგრესირებადი დეგენერაცია (რეტინა წარმოადგენს თვალის ნაწილს, რომელიც აღიქვამს სინათლეს და ხელს უწყობს მხედველობას). დაავადება ნელ-ნელა იწვევს მხედველობის დაკარგვას და საბოლოოდ ძაღლი ბრმავდება. ამ დაავადების პირველი სიმპტომები 2-დან 5 წლის ასაკამდე ვლინდება.

პულმონარული სტენოზი – ემართებათ უფრო ხშირად სამოედებს, ვიდრე ძაღლის სხვა ჯიშებს. ეს დაავადება იწვევს სუნთქვის შემოკლებას, გულის არითმიას, დაღლილობას მოძრაობისას და ზრდის გულის კონგესტიური უკმარისობის რისკს.

მენჯ-ბარძაყის სახსრის დისპლაზია – ძვლის მდგომარეობა, როდესაც ბარძაყის თავი არაა სათანადოდ ჩასმული თეძოს ბუდეში. (ძვლის ამოვარდნილობა). იწვევს ოსტეოართრიტსა და ტკივილს.

გიტოვებთ Animal Planet-ის ვიდეოს Youtube-ზე სამოედის შესახებ და ასევე ულამაზეს მოსიყვარულე ”სემი”-ს.

წყარო:                   ვიკიპედია 

                               პროგრამა – Dogs of the world (გუგლ ფლეიდან)

                               პაულ მაკგრივი, ელიზაბეტ ჯინისი – ძაღლები

                               დევიდ ალდერტონი – როგორ შევარჩიოთ ძაღლი

სტატია აღებულია: https://canophilia.wordpress.com